قدمت اسباب بازی چقدر است؟
رییس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از اهمیت اسباب بازی ها در زیست کودکانه از زمان عروسک های گِلی باستانیان تا روزگار خلق «لِگو» و «مکعّب روبیک» سخن گفت.
آیدین مهدی زاده در گفت و گو با ایسنا، درباره تأثیر بازی ها و اسباب بازی ها بر روی مهارت های اجتماعی و شناختی کودکان اظهار نمود: تعریف کردنِ «بازی» با مفاهیم قدیمیِ «وقت گذرانی» و «کارِ بیهوده کردن» به حساب نمی آید. بازی برای کودکان به صورتی «کسب وکار»، «زیست کودکانه» و «مشغولیت» شمرده می شود و موضوعیتی جدی دارد. بچه ها بوسیله اهرم «بازی» آینده شان را تجربه می کنند، به مهارت هایی که احتمالاً در آن ضعیف هستند، فائق می آیند، خودرا در آنها تقویت می کنند و آینده شان را متصوّر می شوند. از ین جهت، تأثیر اسباب بازی ها بر روی مهارت های اجتماعی، شخصیتی و شناختی کودکان انکارناپذیر است. این عرصه برای کودکان کاملاً فرهنگی و اجتماعی است و می تواند در تمام ابعاد زندگی آنها موثر باشد.
او اضافه کرد: این امر درباره بزرگسالان هم صادق است و آنها هم هنگام بازی تأثیر می گیرند؛ چونکه فضای ذهنی شان هنگام بازی شاد و مفرح می شود و برای یادگیری مقاومتی نمی نماید. فرقی نمی کند که مهارتِ مورد آموزش فردی باشد یا اجتماعی، همه این ها مشوّق های قوی مهارت های اجتماعی بچه ها هستند. همانطور که خیلی از بازی ها بصورت گروهی و دسته جمعی برگزار می شود، به همان نسبت مهارت های زندگی، مهارت های شناختی، و تقویت هوش های چندگانه بوسیله بازی ها و اسباب بازی ها تقویت می شود. اینکه کدام مهارت را با کدامین بازی یا اسباب بازی می توان تقویت کرد، حوزه تخصصی مطالعات کودکان است. «بازی درمانی»، «بازی های آموزشی» و حتی برخی از «بازی های کامپیوتر ای» موضوع مورد بررسی متخصصان این حوزه هاست.
مهدی زاده درباره تاریخچه عروسک ها و شکل گیری سنّتی در جهت تولید اسباب بازی و اینکه چه اسباب بازی های در قدیم بوده و چه اسباب بازی هایی هم اکنون هستند، اظهار داشت: اسباب بازی هم زمان با رشد و پیشرفت زندگی اجتماعی بشر تولید و ساخته می شده است، چونکه کودکان همیشه وجود داشته و بازیچه هایی برای سرگرمی داشته اند. این وسایل در ایران نیز قدمت فوق العاده زیادی دارد؛ در قدیمی ترین شهرها، مانند شهرِ سوخته که قدمتی چندهزارساله دارد و در لایه های بسیاری که دیرینه شناسی شده، نمونه های بسیاری کشف شده است. تعدادی از باستان شناسان معتقدند برخی از این وسایل، ابزارهای آیینی هستند اما مطالعات نشان می دهد از آن جایی که آنها در کنار گورِ کودکان دفن شده اند، احتمالاً اسباب بازی هستند. بیشتر این ها بصورت صورتک، آدمک و بعضاً عروسک اند. در شهرهای باستانی حتی بعضاً بازی های تخته ای همراه با مهره و تاس نیز یافت می شود.
او افزود: همین «تاس» که امروزه در خیلی از بازی ها مورد استفاده قرار می گیرد، و نوبت و شانس را در جریان بازی مدیریت می کند، در ایران بیش از ۱۰ هزار سال قدمت دارد و نمونه هایی وجود دارند که بسیاربسیار قدیمی ترند. یا نمونه های مختلفی از «جغجغه» وجود دارند که قبل از دوره هخامنشی در ایران وجود داشته اند.
او درباره رواج و تنوع بازی و اسباب بازی های موجود در کشور بیان کرد: از آن جایی که دریای بازی به یک مفهوم فرهنگیِ مردم شناختی و زندگی روزمره متصل است، پیدا کردن ریشه ها و نقاط شروعش کارِ دشواری است و بمحض یافتن مجال، در دنیا منتشر و در فرهنگ هر کشور، چیزهایی نسبت به آن کم و زیاد شده است. بطور کلی اسباب بازی چیزی نیست که به یک باره و از یک جای مشخص تولید، منتشر و متداول شده باشد؛ حتی بعضاً ریشه های مشترکی دارند که به سختی می توان آنرا شناسایی کرد. نمونه هایی از «تیله های شیشه ای» که ظاهراً اسباب بازی های جدیدتری هستند، در مصر باستان، ایران و گرجستان هم پیدا شده است. بازی «هفت سنگ» در منطقه آسیای فعلی و اروپای شرقی وجود داشته و نمونه های آن همچنان هست، یا بازی «لی لی»؛ این بازی ها معین نیست که دقیقاً از کی و کجا شروع شده است. اما بطورمثال «گردونه تصویر» همچون بازی هایی است که حدوداً از پس از انقلاب صنعتی و در نتیجه اختراعات بشری رشد کرد و در دنیا متداول شد. گردونه تصویر نخستین بار در آمریکا بعنوان یک وسیله علمی به کار برده می شد، اما به مرور بعنوان یک وسیله سرگرمی برای بزرگسالان و سپس برای کودکان تغییر کاربری داد.
رییس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی کانون پرورش فکری در ادامه و ضمن ارائه توضیحاتی درباره پیشینه بومی بعضی وسایل بازی، توضیح داد: اغلب بازی ها از این قاعده مستثنی نیستند. اسباب بازی «لِگو» در دانمارک تولید شد، اما در همان عصر، در ایران (بین سالهای ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۰) هم نمونه هایی خرید و فروش می شده است. در آرشیو کانون پرورش فکری برخی از این اسباب بازی ها نگهداری می شوند. برخی از اسباب بازی ها هم در گذشته به صورتی بوده و در حال حاضر به شکل دیگری تبدیل گشته اند؛ مثل «گِل بازی» که قدیم بعنوان «بازی با خمیر نان» شناخته می شد، امروزه با مواد مختلف آزمایش شده و بصورت «خمیربازی» رنگی درآمده و در همه نقاط دنیا، همچون ایران، به فروش می رسد. کودکانِ گذشته در اقلیم هایی مانند سیستان و بلوچستان با مواد خمیری، مانند خمیر نان کارهای زیادی می کردند. در این اقلیم «کار با خمیر» مهارتی بود که همه بچه ها می بایست آنرا می دانستند. در سیستان مادران در کوره هایی که برای پخت ظروف خود می ساختند، با بهره گیری از خمیر و گِل، برای بازی فرزندان شان «اَسبَک» و «اُشتُرک» درست می کردند. عروسک ها از قدیم مدلهای سنگی، چوبی، گِلی و پارچه ای داشته اند، و الان با گسترش مواد، پلاستیک هم جزئی از همین اجناس به حساب می رود. در فضاهای بومی و محلی، همچنان از عروسک های بومی و محلی استفاده می شود.
مهدی زاده درباره خلق اسباب بازی های جدید نیز چنین بیان کرد: غالب اسباب بازی ها ریشه های مشترک و خاستگاه های نامعلومی دارند، اما وسیله ای مانند «مکعّب روبیک» بیشتر به اختراعی می مانَد که در دهه ۱۹۶۰ یا ۱۹۷۰ میلادی خلق شده و با اندکی تأخر به ایران آمده است. همین طور بازی «راز جنگل» در سال ۱۹۸۵ در شرکتی آلمانی طراحی و تولید و بلافاصله در ایران کپی شد. جالب این جاست که طراحان اصلی این بازی مدّت هاست که تولید آنرا متوقف کرده اند، اما کودکان و نوجوانان چند نسل در ایران آنرا دوست دارند و همچنان بازی می کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب